Kare başlıklı yazımızın çekim planları konulu kadraj bahsinde yer verdiğimiz “plan” ile şimdi derinlemesine inceleyeceğimiz “video kayıt cihazının kayıt tuşuna basılması ile kaydın durdurulması arası kaydedilen görüntü” şeklinde tanımlanan planı karıştırmak gayet tabii. Sekans olarak da ifade edilebilen plan, sahnenin bir bölümünü oluşturabileceği gibi, bir sahne de olabilir, birden fazla sahnenin birleşimi de. Hatta tüm film tek bir plandan ibaret olabilir. Kafanızı karıştırmamak adına misallerle hem yazımızı zenginleştirelim hem de sizi biraz daha aydınlatalım.
Tek bir planla filmin tamamı çekilebilmekte dedik. Tabi bu çekimlerde bazı tekniklerle sahneler birleştirilse de bunu seyirciye farkettirmeden yaptıkları için tek plan olarak çekim yapıldığı hissi verilmektedir. Bunun sinema tarihindeki ilk misali “Alfred Hitchcock”un 1948 tarihli “Rope” filmidir. O tarihlerde tek seferde makaralı oldukları için 10 dakika kayıt yapabilen cihazlar sebebiyle mecburen bu çekimleri montajlanması için çok emek sarfedilmiş ve birçok keşif yapılarak sinemada bir çığır açılmıştır. Alfred Hitchcock’un sinema dahisi olarak anılmasının sebeplerinden birisi de budur. Bu filmin yanı sıra “Time Code” (2000), “Russian Ark” (2002), “Mahi va Gorbeh” (2013), “Victoria” (2015), “1917” (2019) filmleri de tek plan filmlerdir. 2014 tarihli bir Inarritu filmi olan “Birdman or (The Unexpected Virtue of Ignorance)” filminin başında ve sonunda farklı planlar olsa da 2 saate yakın tek plan çekim barındırması sebebiyle, halihazırda “1917” filminden sonra en uzun tek plan çekim yapılan filmdir. Yerli filmlerden misal verecek olursak, 2008 yılında çekilmiş “Derviş Zaim” imzalı “Nokta” filmi de tek plan çekilmiş, bu çekimin sebebini ise yönetmen, hat sanatında kalemin kağıda değmesiyle kelimenin kesintiye uğramadan bir çırpıda bitirildiği “ihcam” sanatından mülhem tercih ettiğini belirtmiştir.
Bazı filmlerde de 5-10 dakikalık planlar vardır. Bu tarz çekimler, hem zorlama olmadığından hem de seyirciye gerçeklik algısını sonuna kadar verdiğinden muhteşem bir seyir zevki sunmaktadır. Buna misal olarak yine “Alejandro González Iñárritu”nun “The Revenant” filmi gösterilebilir. Keza seyirciden gereken alakayı görerek ödüllere boğulmuştur.
Filmlerde kesme işlemi ne kadar az uygulanırsa seyirci o kadar az yorulur ve filmin kalitesi o kadar artar. Çünkü ortada bir emek vardır ve yıllar sonra bile bu filmlerin değeri eksilmez.
Bazen uzun bir zaman aralığını veya dakikalarca sürecek bir anlatımı kısa sürede vermek gerekir. Bunu da farklı planları arka planda verilen müziğin ritmiyle dengeleyerek veya saniyelik planlarla çok farklı çekimleri birleştirerek yapmak icap eder. “Guy Ritchie”nin “King Arthur: Legend of the Sword” (2017) filminde başrolün çocukluktan gençliğine kadar olan zamanı göstermek için kullandığı toplam 2 dakika süren onlarca plandan oluşan bölüm ile “Darren Aronofsky”nin “Requiem for a Dream”(2000) filmindeki uyuşturucu ile alakalı gerek hızlandırılmış gerekse saniyelik kısa çekimleri birleştirerek elde ettiği görüntüleri misal olarak gösterebiliriz. Bunları yapmaktaki tercih, yönetmenin kabiliyeti ve sanatıyla alakalıdır.
Bir dövüş sahnesinde umumiyetle onlarca plan kullanılır. Kesme (cut) kullanılarak yapılan bu çekimler, kareografisine uğraşılmadığı için veya oyuncunun kabiliyetinin müsaade etmediği için bu kesme işlemlerine bir hile olarak müracaat edilmektedir. Kesme yapılmadan çekilen dövüş sahneleri de günümüzde giderek artmaktadır. “Park Chan-Wook”un 2003 tarihli “Old Boy” filmindeki başrolün çekiçle onlarca kişiyle dövüştüğü sahne bu çekimin öncülerindendir. “Extraction”, “Nobody”, “John Wick” filmleri ile “Daredevil” dizisinde bu tek planlı dövüş sahnelerine misaller çoktur.
Sabit planlarda kamera sabit tutulur. “Wes Anderson” çoğu filminde sabit plan kullanır. Simetri takıntılı bu yönetmen, karakteri veya çekeceği nesneyi kadrajın ortasına göre ayarlar ve yerinden kıpırdatmadığı kamerasıyla çekimlerini tamamlar. Böylece kendi tarzını tüm dünyaya kabul ettirmiş nevi şahsına münhasır bir yönetmen haline gelmiştir. Aslında tüm yönetmenler sabit planı kullanmaktadır lakin bu denli şık kullanabileni yok denecek kadar azdır.
Hareketli plan çeşitleri ise sınırsız bir şekilde geliştirilebilir. Zira, kameranın sabit olmadığı tüm çekimler bu plan türüne girmektedir. Kameranın sağdan sola veya soldan sağa hareketi olan “Pan” hareketi ile aşağı yukarı “Tilt” hareketi en çok müracaat edilen hareketli planlardır. “Point of View” planda ise karakterin gözünden plan vardır ve insansı şekilde kamera hareket ettirilir. “Kathryn Bigelow”un 1995 tarihli “Strange Days” filminde POV plan için 1 yıllık bir Ar-Ge çalışması neticesinde hususi bir kamera tasarlanmıştır. 2015 tarihli “Hardcore Henry” filmi ise tamamen POV plan çekilmiştir.
“Alejandro Amenábar” imzalı 2004 tarihli “Mar Adentro” filmindeki başrolün uçtuğu sahne, hem tek plan hem de POV çekimin birleşmesiyle ne kadar muhteşem görüntüler elde edildiğinin kuvvetli bir temsilidir.
______
Ayrıca bakınız: Sinema 101: Kare
——-
Serâzât.com’da yayınlanan yazı ve şiirlerin fikrî hakları ilgili yazar ve şairlere aittir. Bütün hakları saklıdır. İzinsiz kopyalanamaz.
